اوکراین - نگاهی به آمار یک سال جنگ اطلاعاتی

Lire en ukrainien / Читати українською

Lire en russe / Читать на русском

در مجموع ۱۲ هزار روزنامه‌نگار اوکراینی و خارجی در پوشش جنگ اوکراین در سال گذشته شرکت داشته‌اند. آنها که همواره در خطر بمباران‌های متناوب هستند و مورد حمله عمدی نیروهای روسیه قرار می‌گیرند، هر روز زندگی خود را به خطر می‌اندازند تا آنچه اتفاق می‌افتد را گزارش دهند. گرچه وضعیت به ویژه در مناطق اشغالی برای روزنامه‌نگاران خطرناک است اما همه رسانه‌های اوکراینی نیز در اثر عواقب این جنگ آسیب زیادی متحمل شده‌اند.

 روزنامه‌نگار کشته شدند

بیشتر این هشت روزنامه‌نگار در شش ماه اول جنگ کشته شدند و مورد اصابت گلوله یا آتش خمپاره‌ای قرار گرفتند که آنها را یا در دم کشت یا موجب جراحت مرگبارشان شد. از این میان می‌توان به فردریک لکلرک ایمهاف (Frédéric Leclerc-Imhoff) روزنامه‌نگار فرانسوی اشاره کرد که خودروی حامل او هدف نیروهای ارتش روسیه قرار گرفت. برخی مانند ماکس لوین (Maks Levin)، عکاس روزنامه‌نگار اوکراینی در خونسردی کامل اعدام شدند. در مواردی دیگر مانند مورد مانتاس کوداراویسیوس (Mantas Kvedaravicius) مستندساز لیتوانیایی که جسدش در ماریوپول پیدا شد، شرایط و حقایق پیرامون مرگ فرد هنوز معلوم و مشخص نیست.

۲۶ روزنامه‌نگار هدف حمله عمدی قرار گرفتند

از میان ۵۰ مورد روزنامه‌نگاری که در معرض شلیک گلوله یا آتش بمباران قرار گرفتند و گزارش‌گران بدون مرز ثبت کرده است، حداقل ۲۶ تن به خاطر این که روزنامه‌نگار بودند مورد هدف عمدی قرار گرفتند.

۱۹ روزنامه‌نگار مجروح شدند

از ۱۹ روزنامه‌نگار اوکراینی و خارجی که مجروح شدند، حداقل ۴ تن جراحت‌هایی جدی داشتند. بیشتر آنها قربانیان بمباران توپخانه یا حمله موشکی نیروهای روسیه بودند اما برخی نیز مورد اصابت گلوله قرار گرفتند. از این میان می‌توان به استفان ویچرت (Stefan Weichert) و امیل فیلتنبورگ میکلسن (Emil Filtenborg Mikkelsen) نام برد که در شمال شرق کشور توسط تک‌تیراندازی ناشناس هدف قرار گرفتند.

۱۶ برج تلویزیونی مورد حمله هوایی قرار گرفتند

زیرساخت‌های شهری برای انتقال اخبار و اطلاعات هدفی محبوب برای نیروهای روس بوده‌ است. کمابیش نیمی از حملات علیه برج‌های تلویزیونی، که در سراسر کشور اتفاق افتاده است، در اولین روزهای جنگ، یعنی اوایل مارس ۲۰۲۲، ثبت شده‌اند. در کل، نیروهای ارتش روسیه طی سال گذشته ۱۶ دفعه برج‌های تلویزیونی اوکراین را هدف گرفته‌اند.

۴ نوع از زیرساخت‌های رسانه‌ای هدف قرار گرفتند

علاوه بر برج‌های تلویزیونی، نیروهای ارتش روسیه اغلب آنتن‌های تلویزیونی و هر نوع دیگری از زیرساخت‌های مورد استفاده برای انتقال اطلاعات و ارتباطات را هدف گرفته‌اند. وقتی نیروهای روس به شهر ملیتوپول، در جنوب ناحیه زاپوریژیا، وارد شدند با به کنترل درآوردن آنتن تلویزیون برنامه‌های تلویزیون اوکراین را قطع کردند. روس‌ها سه بار روی امواج ماهواره‌ای یو‌‌ای پرشی (UA Pershiy)، یکی از شبکه‌های گروه تلویزیونی عمومی اوکراین به نام ساسپیلنه (Suspilne) پارازیت انداختند. نیروهای ارتش روسیه همچنین کنترل شرکت‌های فراهم‌کننده سرویس اینترنت و موبایل را در مناطق اشغالی به دست گرفتند و دسترسی ساکنان آن مناطق به اخبار و اطلاعات را قطع کردند.

۷ شکایت از جرایم جنگی

 گزارش‌گران بدون مرز هفت شکایت از جرایم جنگی را در دادگاه کیفری بین‌المللی و در دفتر دادستان کل اوکراین ثبت کرده است که در مجموع شامل وقوع ۴۴ رفتار خشونت‌آمیز و سواستفاده علیه بیش از ۱۰۰ روزنامه‌نگار و ۱۱ برج رادیویی و تلویزیونی در اوکراین بود. ارتکاب این جرایم تایید می‌کند نیروهای ارتش روسیه جنگی تمام عیار را علیه اخبار و اطلاعات به راه انداخته‌اند.

۴۲ جرم سایبری علیه رسانه‌ها

جنگ اطلاعاتی در فضای آنلاین هم در جریان است و شامل حملات سایبری، هک، تهدید در شبکه‌های اجتماعی و حمله به صفحات رسانه‌ها در شبکه‌های اجتماعی می‌شود. حداقل ۴۲ جرم سایبری در سال گذشته ثبت شده است. آخرین حمله سایبری که وبسایت اوکرینفورم (Ukrinform)، آژانس خبری اوکراینی را هدف قرار داد توسط هکرهایی مرتبط با جی‌آریو (GRU) انجام شد که آژانس اطلاعاتی ارتش روسیه است. 

۲۱۷ رسانه تعطیل شد

در مجموع ۲۱۷ رسانه اوکراینی بسته شدند که به دلایلی نظیر مشکل در عرضه، از دست دادن مشترکان و تبلیغ‌دهندگان، فقدان کارمند به خاطر فرار از کشور یا پیوستن به ارتش، و خسارات مالی حاصل از تخریب اموال و تجهیزات بود. طبق نظرسنجی که موسسه اطلاعات عمده، همکار گزارش‌گران بدون مرز در محل انجام داده است ۱۵ درصد از کارمندان رسانه‌ها بدون دریافت دستمزد از کار معلق شده‌اند.

منابعی بی‌سابقه برای حمایت از حق دسترسی به اطلاعات ارسال شد

 روزنامه‌نگار تجهیزات حفاظتی دریافت کردند

با تاسیس مرکز آزادی اطلاعات در لویو در ۱۱ مارس ۲۰۲۲ و دو ماه بعد در کی‌یف توسط گزارش‌گران بدون مرز و با کمک موسسه اطلاعات عمده و سایر سازمان‌های محلی شامل اتحادیه ملی روزنامه‌نگاران اوکراین (NUJU) در مجموع نزدیک به ۷۵۰ روزنامه‌نگار از ۳۶ ملیت مختلف (بیشتر اوکراینی) تجهیزات حفاظتی دریافت کرده‌اند که شامل جلیقه‌های ضدگلوله، کلاه ایمنی و بسته کمک‌های اولیه است.

۹۱ رسانه منابع تولید انرژی دریافت کردند

برای مقابله با قطع برق حاصل از حملات روسیه به زیرساخت‌های تولید انرژی، گزارش‌گران بدون مرز ژنراتورها و سایر تجهیزات تولید انرژی را به ۹۱ رسانه در ۱۴ منطقه در اوکراین ارسال کرده است تا بتوانند به فعالیت‌های خود ادامه دهند.

۲۸ رسانه حمایت مالی دریافت کردند

کمک‌های مالی به ۲۸ رسانه مستقل اوکراینی اعطا شده است تا بتوانند به کار خود ادامه دهند، رسانه‌هایی که آسیب شدیدی از جنگ متحمل شده بودند.

۲۸۸ روزنامه‌نگار آموزش داده شدند

هزاران نسخه از راهنمای ایمنی برای روزنامه‌نگاران به زبان اوکراینی ترجمه و سپس چاپ و پخش شد، این نسخه اوکراینی به صورت آنلاین هم در دسترس است. در مجموع تاکنون ۲۸۸ روزنامه‌نگار آموزش‌هایی در زمینه ایمنی فیزیکی، حفظ سلامت روانی، و کمک‌های اولیه دریافت کرده‌اند. بنا به نظرسنجی موسسه اطلاعات عمده، نزدیک به ۹۰ درصد از روزنامه‌نگاران اوکراینی بروز نشانه‌های بالینی اضطراب را در خود گزارش کرده‌اند.

 ۱۲۹ روزنامه‌نگار کمک مالی دریافت کردند

گزارش‌گران بدون مرز در همکاری با چند همکار و شرکای محلی به ۱۲۹ روزنامه‌نگار، شامل ۸۶ زن، کمک‌های مالی انفرادی اعطا کرده است. گزارش‌گران بدون مرز بنا دارد این کمک‌ها به روزنامه‌نگاران اوکراینی را در سال ۲۰۲۳ هم ادامه دهد.

درخواست برای کمک باید به مرکز آزادی رسانه به این آدرس ایمیل ارسال شود: [email protected]

فعالیت‌های مرکز آزادی رسانه مورد حمایت، همکاری و شراکت سازمان‌هایی نظیر این موارد است: