پُل کاگامه (Paul Kagame) از زمان قدرت گرفتن برای توجیه مهار خود بر رسانهها از حافظه جمعی رواندا درباره نسلکشی ۱۹۹۴ سواستفاده میکند که در آن دوران فضای رسانه مملو از کینپراکنی نژادپرستانه بود. در ژانویه ۲۰۲۳ یک روزنامهنگار منتقد دولت در شرایطی نامشخص به قتل رسید، مقامهای دولتی این مرگ را یک تصادف رانندگی اعلام کردند.
دورنمای رسانهای
دورنمای رسانههای رواندا یکی از فقیرترین دورنماهای قاره آفریقا است و دههها است که مورد ظلم و سرکوب قرار گرفته است. شبکههای تلویزیونی تحت مهار دولت یا مالکان خود قرار دارند که آنها نیز اعضای حزب حاکم هستند. بیشتر ایستگاههای رادیویی بر موزیک و برنامههای ورزشی متمرکز هستند تا از گرفتاری اجتناب کنند. در کشوری که ۱۲ میلیون نفر جمعیت دارد دیگر حتی یک روزنامه ملی وجود ندارد. روزنامهنگاری تحقیقی به گونهای گسترده انجام نمیشود و در سالهای اخیر روزنامهنگارانی که اطلاعات حساس یا انتقادی را از طریق یوتیوب و سایر شبکههای مجازی پخش میکنند با مجازاتهای سنگین روبهرو میشوند.
زمینه سیاسی
انتخاب مجدد پُل کاگامه برای پنجمین دوره به ریاست جمهوری در اوت ۲۰۱۷ منجر به تقویت خودکامگی و سانسور حکومت شد. مالکان رسانهها باید متعهد شوند به دولت وفادار هستند و بسیاری از روزنامهنگاران مجبور به شرکت در برنامههای میهنپرستانه یا عضویت در حزب حاکم شدهاند. مقامهای حکومتی میتوانند مستقیما دخالت کنند روزنامه نگاران را اخراج کنند. خاطره نسلکشی و رسانههای کینپراکن، مانند رادیو هزار تپه (Mille Collines)، به گستردگی مورد سواستفاده قرار میگیرند تا از اظهار هرگونه مخالفت یا انتقاد جلوگیری کنند.
چارچوب حقوقی
از توهین و افترا جرمزدایی شده است ولی اصلاحات قانون کیفری در ۲۰۱۸ همچنان مجازات زندان را برای توهین و افترا به رییسجمهور در رسانهها در نظر میگیرد. مقامهای حکومتی بیشترروزنامهنگاران را به دلایلی بیربط به کار آنها محاکمه میکنند یا آنها را کنشگر سیاسی معرفی میکنند که روشی سنتی است تا ادعا کنند هیچ روزنامهنگاری را بازداشت نکردهاند. نظرداشت غیرقانونی ارتباطات تلفنی روزنامهنگاران باعث میشود آنها به سختی بتوانند محرمانه بودن منابع خود را حفظ کنند.
زمینه اقتصادی
بازار تبلیغات به خاطر فقدان بخش خصوص قوی و مستقل از حزب حاکم در کشور محدود است. فساد گسترده است و برخی روزنامهنگاران با پیشنهاد رشوه مواجه میشوند تا بر گزارشهای آنان موثر باشد. طبیعت شکننده شغلهای رسانه و فشار و هراساندن باعث راندن جوانان از این حرفه میشود و آنها را به سوی شغلهای روابط عمومی متمایل میکند که درآمد بهتر و خطر کمتری دارند.
زمینه اجتماعی - فرهنگی
شبح نسلکشی هنوز خاطره جمعی شهروندان را دنبال میکند و گزارشها مرتبط با نسلکشی باید از موضع دولت کاگامه پیروی کند. بار سه دهه ترس و فرهنگ سکوت، آزادی بیان را محدود میکند و باعث پیچیده شدن کار روزنامهنگاران میشود.
ایمنی
در رواندا روشهای بسیاری، شامل نظرداشت، جاسوسی، بازداشت و غیبت اجباری استفاده میشود تا از کار آزادانه روزنامهنگاران جلوگیری شود. از سال ۱۹۹۶ به این طرف ۹ روزنامهنگار کشته یا مفقود شدهاند و ۳۵ نفر به خارج کشور فرار کردهاند. روزنامهنگاران، از جمله برخی که در خارج کشور زندگی میکنند، در فهرست دولت رواندا برای اهداف احتمالی تحت نظرداشت با استفاده از جاسوسافزار پگاسوس (Pegasus) قرار دارند. وقتی روزنامهنگاران برای تهیه گزارش بیرون میروند اغلب متوجه میشوند تحت تعقیب توسط ماموران اطلاعاتی هستند که هیچ تلاشی هم برای مخفی ماندن نمیکنند. در سالهای اخیر حبس و بازداشتهای خودسرانه افزایش داشته است و روزنامهنگارانی که در فضای مجازی هم کار میکنند محاکمه میشوند. تحقیقات و محاکمه ناقص مردی که متهم به قتل جان ویلیامز نتوالی (John Williams Ntwali) سردبیر وبسایتی خبری طی حادثه رانندگی در ۱۹ ژانویه ۲۰۲۳ بود نتوانست بیشتر شرایط مبهم پیرامون مرگ آقای نتوالی را روشن کند و بار دیگر مصونیت عاملان خشونت علیه روزنامهنگاران در رواندا را تایید کرد.