افغانستان: گزارش ماهوار دیده بان رسانه ها

مقدمه: با فرا رسیدن انتخابات بیشترین رسانه های کشورمخصوصآ تلویزیون ها برنامه های اختصاصی را در این رابط نشر و پخش مینمایند . نقش رسانه ها در خلال دوماه مبارزات انتخاباتی بسیار ارزنده ومهم است و خواهی نخواهی برنتایج انتخابات اثرشگرف خواهد داشت، درحال حاضر رسانه ها درمجموع کارهای مهمی را انجام داده اند اما ناگفته پیداست که باید رسانه ها ترویج کننده ی فرهنگ انتخابات و مبارزات انتخاباتی باشند. کمیسیون رسانه های کمیسیون مستقل انتخابات، درطی مدت گفته شده همه رسانه های کشور را نظارت می کنند تا به نامزدان اهانت و افتراء صورت نگیرد کمیسیون رسانه های کمیسیون انتخابات برای رفع معضلات پیش بینی شده اصول رفتاری را برای رسانه های دولتی وخصوصی وضع کرده است که بیشترینه موارد آن احکام قانون بوده و متباقی مواد آن از اصول اخلاق خبر نگاری گرفته شده است. آنچه مهم است این که رسانه های داخلی باید سهم قابل ملاحظه ای در اطلاع رسانی از حوادث و رویداد های انتخاباتی داشته باشند زیرا انتخابات در کشور یک روند ملی بوده وهر شخصیت حکمی وحقیقی باید دین خویش را دراین زمنیه ادا نماید. واضح است که شرکت وسیع مردم می تواند انتخاب دقیق را به وجود آورد و انتخاب خوب اثر مهم بر سرنوشت مردم ، آزادی بیان و رسانه خواهد داشت. دراین دوران رسانه های دولتی مکلفیت بیشتر دارند تا اصول توازن ، بی طرفی و انصاف را رعایت کنند، زیرا این رسانه ها مر بوط به همه مردم و چهل ویک نامزد ریاست جمهوری است و رسانه های دولتی باید این مساله را به جدیت تعقیب کند و همچنان حکومت موظف است تا طی مبارزات انتخاباتی که امکان تهدید خبرنگاران زیاد متصور است امنیت شغلی وجانی آنها را تامین نماید . درگزارش کنونی ویژۀ دیده بان رسانه ها با در نظرداشت موارد فوق به این گزارش های خبری مربوط به خبرنگاران و رسانه ها پرداخته ایم. اختطاف رییس شبکۀ تلویزیون آریانا احسان الله آرینزی، رییس شبکه تلویزیونی آریانا به تاریخ 19 سرطان در ولایت وردک توسط طالبان اختطاف گردیده و بعد از دو روز دوباره رها گردید. وی به دیده بان رسانه ها چنین گفت من با دوستم که از آلمان آمده بود با دو پسر کاکایم به آنجا (ولایت وردک) رفتیم، در میان راه که میخواستیم به مسجد برویم توسط افراد مسلح که مربوط به گروه طالبان بودند من و دوستم که از خارج آمده بود توسط طالبان جبراً سوار موتر شدیم و طالبان ما را با خود به جای نامعلوم بردند. آقای آرینزی در ادامه افزود در مدتی که در بازداشت طالبان بودیم خشونت و برخورد فزیکی با من و دوستم صورت نگرفته اما دست بندی که دست های مان را با آن بسته بودند بسیار اذیت کننده بود. به گفته آقای آرینزی در جریان که طالبان از وی تحقیقات میکردند سوالاتی از قبیل اینکه اخبار و گزارشاتی که از طریق رسانه ها نشر میگردد توازن ندارد مطرح میگردید. و پاسخ های قناعت بخش به آنها ارایه شد. آرینزی دلیل اختطاف اش توسط طالبان را کارهای رسانه یی و در شرکتی که کار میکند دانسته افزود در جریان تحقیقاتی که طالبان از من انجام دادند، معلوم شد که آنها با من کدام مشکل شخصی نداشتند تنها مساله ی مورد منازعه؛ شرکت که من با آن کار میکنم و رسانه های که در افغانستان فعالیت میکنند بود که به زعم طالبان رسانه های افغانستان به نفع امریکایی ها و دولت افغانستان تبلیغ میکنند. آقای وحید مژده تحلیلگر مسایل سیاسی گفت: ممکن اختطاف آقای آرینزی مساله ی پولی بوده باشد زیرا اخیراً رهبری طالبان به افرادش حکم کرده است که با خبرنگاران و رسانه ها رابطه ی خوبی اختیار کنند. به باور آقای مژده، بد بختانه وضعیت در افغانستان قسمی پیش آمده است که دزد، رهزن و طالب همه باهم آمیخته و حالت سردرگمی را درکشورایجاد کرده است. به باور آقای مژده، هستند کسانی در افغانستان که در حقیقت دزد هستند اما زیر نام طالب دست به اختطاف افراد میزنند. انتقاد وزارت اطلاعات و فرهنگ از فعالیت رسانه های خصوصی ضیا بومیا، رییس آژانس اطلاعاتی باختر که یک آژانس خبری مربوط به دولت و زیر نظر وزارت اطلاعات و فرهنگ می باشد، اخیراً از نحوه ی فعالیت برخی از رسانه های چاپی و دیداری انتقاد کرده افزود: برخی از رسانه های موسومی که خاص بخاطر تحت پوشش قراردادن انتخابات ایجاد شده اند ؛ فضا را پر ماجرا میسازند و در جریان مبارزات انتخاباتی به برخی از نامزدان ریاست جمهوری توهین و هتک حرمت صورت میگیرد؛ وی میگوید: این چنین نشرات میتواند سلامت روانی جامعه را در رابطه به پروسه ی انتخابات و رسانه های معتبر از بین ببرد. بومیا میگوید؛ تلویزیون نورین یکی از رسانه های دیداری است که به گفته وی در نشرات آن مستقیماً به برخی از نامزدان ریاست جمهوری توهین میکند. اما عبدالحمید نورزاد، مسوول بخش خبر تلویزیون نورین همه اتهامات علیه تلویزیون نورین را رد نموده میگوید: اگر آنها(وزارت اطلاعات و فرهنگ) در این مورد سندی دارند برای ما ارایه نمایند در غیر آن ما این را بر علیه خود یک اتهام میدانیم. به گفته ی آقای نورزاد، تلویزیون نورین از هیچ نامزدی حمایت نمیکند حتا اینکه این تلویزیون مبارزات انتخاباتی نامزدان را نیز به نشر نمیرساند. ضیا بومیا، همچنان نشرات روزنامه ی ماندگار را مورد انتقاد قرار داد که به گفته آقای بومیا مطالب و گزارشات این روزنامه فاقد منبع بوده و با نشر پروپاگندا اذهان عامه را منحرف ساخته و تسخیر میکند. اما نظری پریانی، مدیر مسوول روزنامه ماندگار میگوید؛ روزنامه ی ماندگار هیچ گاهی خبر ویا گزارشی را بدون منبع نشر نکرده است. آقای پریانی افزود: برخی از مقالاتی که نویسنده ها جهت نشربه روزنامه ی ماندگار میفرستند مربوط به خود نویسنده است و زمانی که در رابطه به آن مقاله سوالات مطرح شود ، مسلماً نویسنده احضار شده و در قبال نوشته هایش پاسخگو میباشد و مسوولیت داشتن و یا نداشتن منبع به دوش نویسنده برمیگردد. به گفته ی آقای پریانی، روزنامه ی ماندگار از بدو تاسیس تا اکنو بر مبنای نظریات مردم به نشر مطالب میپردازد، وی میگوید؛ امروزه حاکمیت کشور با موج عظیم از انتقادات مردم مواجه است و از همین جهت روزنامه ی ماندگار از دیدگاه مردمی بی تاثیر نیست. همچنان آقای پریانی افزود: روزنامه ی ماندگار از همان نامزد که به اعتقادی برخی از دوستان نامزد مورد حمایت ماندگار خوانده میشود، از او هم انتقاد نموده است ادعای را که دوستان مطرح میکنند میخواهند ضربه ی را به پیکر روزنامه ی ماندگار وارد کنند. آقای بومیا همچنین میگوید: کمیسیون رسانه های مستقل انتخابات صلاحیت دارد تا رسانه های خاطی از اصول رفتاری رسانه ها را به کمیسیون بررسی شکایات و رسیده گی بر تخلفات رسانه یی وزارت اطلاعات و فرهنگ معرفی کند تا این وزارت در قبال آنان تصمیم بگیرد. اما صدیق الله توحیدی، رییس کمیسیون رسانه های کمیسیون مستقل انتخابات میگوید: برخی از رسانه های تصویری در جریان مبارزات انتخاباتی گرفتار تخلف شده اند که این کمیسیون پرونده های آنها را هم به کمیسیون بررسی شکایات و رسیده گی بر تخلفات رسانه یی وزارت اطلاعات و فرهنگ و هم به سارنوالی فرستاده است. همچنان شماری از باشنده گان شهر کابل که به شنیدن اخبار و روزنامه ها علاقمندی دارند در مورد عملکرد رسانه ها نظریات گوناگونی دارند، اسدالله یکی از دانش آموزان دانشگاه کابل که از نشرات رسانه های چاپی و برقی شاکی است چنین میگوید: رسانه های چاپی در نشریات شان همیشه از یک کاندید حمایت میکنند و عکس های کاندید مورد نظر شان را به چاپ میرسانند که در بدل آن امتیازات نیز بدست میاورند و همچنان تلویزیون ملی که یک رسانه دولتی است از آقای حامد کرزی رئیس جمهور کشور زیادتر حمایت مینماید که این خلاف اصول ژورنالیزم میباشد. ننگیالی الکوزی، کارمند رادیو دهکده به این عقیده است که مبارزات انتخاباتی برای یک نامزد انتخابات ریاست جمهوری و شورا های ولایتی یک امر ضروری است تا مردم بتوانند بهتر نامزدان هر دو انتخابات را بشناسند و در مورد آنها معلومات داشته باشند، ولی رسانه ها هم باید متوجه این امر باشند که در چنین موارد باید اصل بیطرفی و استقلالیت رسانه ی خود را حفظ کنند. دیده بان رسانه ها در این مورد مینگارد رسانه ها در یک جامعه برای تنویر اذهان عامه ایجاد میشوند تا مردمان کشور را از آنچه در کشور اتفاق میافتد آگاه سازند. از سوی دیگر پروسه انتخابات از مبارزات انتخاباتی نامزدان گرفته تا پروسه رای دهی و شمارش آرا همه یک فرصت طلایی برای رسانه ها شمرده میشود، رسانه ها با حفظ بی طرفی در این ایام میتوانند در جای گاهی خوبی نزد مردم قرار گیرند اما اگر رسانه ی نتواند بی طرفی خود را خود آگاه و یا نا خود آگاه حفظ کند؛ در آنصورت همین انتخابات با عث رکود رسانه خواهد شد. بنا بر این از رسانه های که با عث هتک حرمت اشخاص شده و یا به توهین شخصیت ها میپردازند جداً خواسته میشود، اصول ژورنالیزم و موازین خبرنگاری را مد نظر داشته باشند. رسانه های که به نشر مطالب خلاف اصول ژورنالیزم میپردازند در حقیقت هیزمی است که در آتش دشمنان آزادی بیان میریزند و نشر این گونه مطالب سبب میشود تا رسانه ها با موج از انتقادات مردم روبه رو گردد. از سوی دیگر وزارت اطلاعات و فرهنگ نیز با درنظرداشت قانون رسانه ها و منحیث یک وزارت سکتوری در این عرصه، نباید دایره ی کاری رسانه های ازاد در افغانستان را تنگ سازد. نگرانی انجمن آزاد ژورنالیستان افغانستان از وضعیت خبرنگاران انجمن آزاد ژورنالستان افغانستان، نشست سه روزه ی را به تاریخ 27 سرطان تحت نام نقش رسانه ها در پروسه تقویت دیموکراسی در افغانستان در کابل برگزار نمود. رحیم الله سمندر رئیس انجمن آزاد ژورنالستان افغانستان، در رابطه به کنفرانس، به دیده بان رسانه ها گفت: در این کنفرانس بالای مشکلات خبرنگاران بحث صورت گرفت و راپور ثبت تخطی ها نیز برای اعضا و رسانه ها به قرائت گرفته شد، همچنین در مورد مسلکی بودن رسانه ها و چالش ها علیه آنان و اینکه آزادی بیان در چه حالت قرار دارد صحبت صورت گرفت. به گفته ی آقای سمندر، چون که انتخابات در پیش رو است، اصول اخلاقی ژورنالیزم که در سال قبل به کمک فدراسیون به تصویب رسیده بود، طی این کنفرانس سه روزه، تجدید نظر شده و یک سلسله مسایل در آن افزوده خواهد شد؛ تا خبرنگاران بتوانند مطابق اخلاق ژورنالیزم مسلکی تر رفتار کنند. همچنان انجمن آزاد خبرنگاران افغانستان با انتشار راپور تازهء نگرانی خود را در مورد وضعیت خبرنگاران در این کشور ابراز کرده و می گوید که هنوز هم خشونت در برابر ژورنالستان ادامه دارد. در ین گزارش به موارد زیاد لت و کوب و رفتار نادرست با خبرنگاران در افغانستان اشاره شده است. رحیم الله سمندر، نکات عمده ی این گزارش را چنین بیان کرد:سال گذشته، یک سال بد برای ژورنالستان بود، بیش از 125 موارد خشونت که در این انجمن ثبت شده، پنج ژورنالست کشته شده و یک ژورنالست در حال کار از بین رفت، بیش از 25 مورد توقیف کوتا مدت ژورنالستها ثبت شده، 24 مورد تهدید ، 22 مورد لت و کوب ژورنالیستان در ولایت های مختلف و ههمچنان هشت مورد اختطاف، 12 ژورنالیست افغانستان را نسبت نداشتن امنیت ترک کردند. در این گزارش همچنان آمده است که بعضی از خبرنگاران بنابر تهدیدات موجود از ولایات به کابل آمده اند. برخی از خبرنگاران در ولایات می گویند که نه تنها از سوی مخالفین دولت بلکه به وسیله بعضی از مقامات محلی نیز مورد تهدید و خشونت قرار می گیرند. در همین حال آدین وایت، منشی عمومی فدراسیون جهانی ژورنالستان که به منظور بررسی اوضاع خبرنگاران افغان وارد این کشور شده با توجه به مشکلات که ژورنالستان دارند، گفت:ما از حکومت افغانستان می خواهیم تا برای برطرف ساختن فشار ها در مقابل خبرنگاران، هرچه زود تر گام های اساسی را بر دارد. هم چنان در مورد چگونگی های قتل ژورنالیستان بررسی انجام شود. عاملین آن شناسایی و مورد مجازات قرار گیرند، قسم که ما می بینیم در مورد قتل خبرنگاران تحقیق صورت نگرفته و اگر گرفته هم نتایج آن معلوم نیست. اما دولت افغانستان به خصوص وزارت اطلاعات و فرهنگ گفته است که برای فراهم کردن تسهیلات بیشتر برای خبرنگاران تلاش می کند و به آزادی بیان در کشور ، هم چنان متعهد می باشد. خبرنگاران افغان می گویند که از سوی ادارات ذیربط باید به آنان توجه لازم شود و از فعالیت های آنان حمایت همه جانبه صورت گیرد. گفتنی است که دفتر دیده بان رسانه های موسسه نی حمایت کننده رسانه های آزاد افغانستان در هر ماه گزارشی مفصلی را در مورد چالش های رسانه یی و مشکلات خبرنگاران را منتشر می سازد همچنان در گزارش سالانه این دفتر که از سه می 2008 الی سه می 2009 منتشر شد 70 مورد خشونت علیه خبرنگاران را ثبت کرد که شامل 2 مورد قتل ، 32 مورد بازداشت، 19 مورد تهدید، 15 مورد لت وکوب و دو مورد زخمی میباشد، همچنان در گزارش سالانه دیده بان رسانه ها ذکر شده که از 70 مورد خشونت علیه خبرنگاران 45 مورد آن از سوی نهاد های حکومتی صورت گرفته است، و زارت اطلاعات وفرهنگ در سه سال گذشته خود مبدل به یک اداره سانسور شده و هیچگونه حمایت از خبرنگاران ورسانه ها نداشته است. خشونت در برابر خبرنگاران در کشور نه تنها پایان نیافته است بل در سال های اخیر بیشتر شده است . متهم شدن رسانه های دولتی به برخورد نامتوازن کمیسیون رسانه های کمیسیون مستقل انتخابات، رادیو تلویزیون ملی را در مورد پوشش اخبار مربوط به نامزدان انتخابات ریاست جمهوری به عدم توازن متهم کرد. صدیق الله توحیدی، مسوول کمیسیون رسانه های کمیسیون مستقل انتخابات به تاریخ 3 سرطان سال روان طی یک نشست خبری گفت: رسانه های دولتی توازن در نشر اخبار مربوط به نامزدان ریاست جمهوری را در نظر نگرفته در حالی که اصول رفتار رسانه های دولتی ایجاب میکند که بر همه نامزدان بدون موقف، فرصت برابر و مساوی مساعد گردد. آقای توحیدی در ادامه افزود اخبار متعلق به حامد کرزی رئیس جمهور افغانستان که در انتخابات پیش رو نامزد ریاست جمهوری نیز است نسبت به اخبار دیگر نامزدان ریاست جمهوری توسط رادیو تلویزیون ملی افغانستان پررنگ تر نشر میگردد. اما داکتر عبدالواحد نظری، رییس عمومی رادیو تلویزیون ملی میگوید رادیو تلویزیون ملی وابسته به تمام ملت افغانستان است، در رادیو تلویزیون ملی هیچ نوع برتری برای هیچ کاندیدی وجود ندارد، رادیو تلویزیون ملی مطابق طرز العمل که وجود دارد نمیتواند از آن سرپیچی کند و هر فرد افغانستان حق دارد بداند که کاندیداهای ریاست جمهوری چه برنامه دارند و باید همه مردم افغانستان نامزدهای ریاست جمهوری را بشناسند. آقای نظری در ادامه افزود اگر در این زمینه ادعای وجود دارد شخصی شاکی میتواند با ادعای مستند اش به کمیسیون خاصی که در رابطه به این مساله در ریاست رادیو تلویزیون ملی ایجاد شده است مراجعه نماید تا مشکل رفع گردد. در عین حال اعلامیه ی از سوی وزارت اطلاعات و فرهنگ به نشر رسیده که ادعای کمیسیون رسانه های انتخابات را بی اساس خوانده است. در اعلامیه آمده است؛ همان گونه که در طرزالعملی که از جانب کمیسیون مذکور به رسانه ها و منجمله به رسانه های ملی سپرده شده است، عمل میکینم، تمام اخبار مربوط به برنامه های کاری حامد کرزی، به حیث رییس جممهور کشور نشانه ی از تبلیغات برای یک نامزد و کمپاین انتخاباتی ندارد. اعلامیه افزوده است که وزارت اطلاعات و فرهنگ یکبار دیگر بی طرفی کامل رسانه های ملی را در مبارزات جاری انتخاباتی اعلام میدارد و به گونه ی که تاحال متعهد به بی طرفی و رعایت توازن در این مورد بوده است آینده نیز به این اصل کاملا پایبند خواهد بود. دیده بان رسانه ها ازمسوولین تمام رسانه ها مخصوصآ رادیو تلویزیون ملی میخواهد تا به اصل آزادی بیان و دیموکراسی احترام گذاشته و در نشر گزارشات مربوط به نامزدان انتخابات ریاست جمهوری اصل بی طرفی را حفظ کند. عدم امنیت و تاثیر آن در پوشش انتخابات شماری از خبرنگاران در نقاط مختلف افغانستان به ویژه در ولایت های شرقی و جنوبی بخاطر وضعیت بد امنیتی نگران اند که ممکن از پروسه انتخابات به صورت درست گزارشدهی نتوانند. هم اکنون که پروسه ی مبارزات انتخاباتی در کشور جریان دارد اکثر نامزدان ریاست جمهوری وشوراهای ولایت به خاطر نبود امنیت کافی نمیتوانند به محلات و مناطق دوردست کشور سفر نموده و به مبارزات انتخاباتی شان بپردازند. تعدادی از خبرنگاران در ولایت های افغانستان ابراز نگرانی کرده اند که اگر امنیت به صورت درست تامین نشود ممکن خبرنگاران و گزارشگران رسانه های مختلف نتوانند به ولسوالی ها سفر کرده و از مراکز رای دهی و از پروسه ی رای دهی گزارش تهیه نمایند. اجمل خالقیار،رییس رادیو« تنین» در ولسوالی شندند ولایت هرات یکی از جمله خبرنگارانی است که به دفتر دیده بان رسانه ها تماس گرفته و نگرانی خود را چنین بیان کرد: در قدم اول امنیت برای ما بسیار ضرور است، در حال حاضر نمیتوان پیش بینی کرد که در روز انتخابات رسانه ها در ولایت هرات با مشکلات روبرو خواهد شد یا خیر ولی فعلاً در ولسوالی های اطراف هرات مانند گذره و انجیل مشکلات امنیتی وجود دارد، همین چندی قبل تعداد از نامزدان شورای ولایتی از نبود امنیت در ولسوالی های هرات شکایت کردند که آنها نمیتوانند به مبارزات انتخاباتی شان ادامه دهند. به گفته ی آقای خالقیار، نسبت به انتخابات گذشته، ممکن در انتخابات پیش رو به یک سلسله مشکلات جدی تری مواجه شویم که بدون شک این روند حتماً مشروعیت انتخابات را زیر سوال خواهد برد. عزت الله ځواب مدیر مسوول مجله ی مینه در ولایت ننگرهار میگوید؛ در حال حاضر که پروسه ی کمپاین های انتخاباتی جریان دارد رسانه های ملی و بین المللی در ولایت ننگرهار به وجه احسن گزارش دهی مینمایند. وی امیدوار است که در پروسه رای دهی و شمارش آرا نیز چنین وضعیت باقی بماند همچنان وحیدالله عمریار خبرنگار رادیو دهکده در ولایت غزنی میگوید وضعیت امنیتی در ولایت غزنی آنچنان خوب نیست که خبرنگاران بتوانند به صورت درست از پروسه انتخابات گزارش تهیه کنند وی در ادامه به دیده بان رسانه ها گفت: از هژده ولسوالی ولایت غزنی تنها هشت ولسوالی آن که دولت در آن کنترول دارد، مراکز رای دهی ایجاد خواهد شد ولی در ده ولسوالی دیگر که در آنها نیرو های حکومتی حضور ندارند مراکز دفتر انتخابات نیز وجود ندارد. به گفته عمریار: خبرنگاران در روز انتخابات صرف میتوانند مناطقی را تحت پوشش قرار دهند که حکومت در آن حاکمیت دارد. این در حالیست که مقامات امنیتی افغانستان نیز تایید میکنند که برخی از ولسوالی های این کشور در کنترول دولت افغانستان قرار ندارد اما نیروهای امنیتی افغان و ناتو تلاش دارند تا ولسوالی های را که در کنترول طالبان قرار دارند دوباره در تصرف خود دراورده وامنیت انتخابات را تامین کنند. دیده بان رسانه ها از مقامات امنیتی کشور میخواهد تا توجه جدی را نسبت به تأمین امینت رای دهنده گان و خبرنگاران نمایند، تا خبرنگاران بتوانند گزراشات دقیق را از جریان انتخابات تهیه کنند. از سوی دیگر چشم و گوش مردم افغانستان در زمان انتخابات به رسانه ها معطوف میشود تا بدانند که پروسه انتخابات چه گونه و به چه شکل صورت میگیرد، اگر خبرنگاری در جریان انتخابات مورد حمله و یا تهدید قرار بگیرد بدیحی است که از همان مرکز رای دهی و یا همان منطقه دیگر گزارش تهیه نشده و به همین جهت انتخابات مشروعیت خود را از دست خواهد داد. جهت معلومات بیشتر : محمد صابر فهیم: گزارشگر دیده بان رسانه ها [email protected] شمارۀ تماس : 700266727 (0)0093 ذبیح الله نورزئی گزارشگر دیده بان رسانه ها [email protected] شماره تماس: 700064034 (0) 0093 برای دریافت نسخهء PDF به این لینک مراجعه کنید http://www.nai.org.af/Mediawatch.htm یادآوری مهم: 1. به خاطر حفظ محرمیت و ملاحظات امنیتی که در برابر گزارش دهنده راجع به گزارش های تهدید و تخویف وجود دارد، برای بخش دیدبان رسانه های دفتر نی ممکن نبود تا جهت اثبات رویدادها مساعی بیشتر تحقیقاتی را انجام دهد. 2. هیچیک از مواد متذکره در این گزارش بدون اجازهء موسسهء نی نباید دوباره به چاپ برسد.